Syrenowe mity
Za nami kolejna rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. Jak co roku z tej okazji w całej Polsce zawyły syreny alarmowe i jak co roku zainicjowało to także gorące dyskusje. Największe toczone są na temat słuszności wybuchu zbrojnego zrywu przeciwko okupantowi, ale nie nikną także te dotyczące użycia do upamiętnienia tego wydarzenia syren alarmowych. I, jak co roku, powtarzane jest wiele mitów na ten temat.
Zawsze kiedy wyją syreny, a zdarza się to w skali ogólnokrajowej raz w roku, w przestrzeni publicznej pojawia się wiele komentarzy dotyczących tego wydarzenia. Część z nich jednak ma niewiele, a reszta nic wspólnego z rzeczywistością. Tekstem tym chciałbym się definitywnie rozprawić z kilkoma bardzo popularnymi twierdzeniami dotyczącymi systemów wczesnego ostrzegania.
Podstawą prawną funkcjonowania systemów wczesnego ostrzegania są Ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku o Powszechnym obowiązku obrony RP – art. 17 ust. 7, rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin – par. 3 pkt. 6 oraz stosowne zarządzenia wojewodów w sprawie organizacji i działania systemu wczesnego ostrzegania. Celem systemu jest wykrywanie zagrożeń, informowanie o nich ludności oraz utrzymanie w gotowości do rozwinięcia systemu wykrywania i alarmowania, w tym wojewódzkiego systemu syren alarmowych. Organizacją systemu na szczeblu województwa zajmują się wojewodowie, na potrzeby realizacji zadań systemu w sytuacji wystąpienia zagrożeń i zdarzeń o charakterze ponadlokalnym. Na szczeblu powiatu starostowie oraz prezydenci miast na prawach powiatu, a na szczeblu gminnym wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. W związku z tym, że w systemie udział bierze wiele podmiotów (na poziomie powiatu czy gminy dochodzi do kolejnej fragmentacji, w skład systemu syren alarmowych wchodzą bowiem urządzenia zarówno miejskie, jak i te będące np. w zarządzie zakładów pracy) uznano, że stosownym będzie, raz w roku, przeprowadzenie testu sprawności całości systemu i jego synchronizacji. Na datę tego wydarzenia wybrano dzień wybuchu powstania, aby PRZY OKAZJI krajowego testu uczcić tę niezwykle ważną dla polskiej walki niepodległościowej datę. Dodatkowym atutem 1 sierpnia jest także fakt występowania w tym okresie wysokich temperatur, które nie są bez znaczenia dla całej aparatury syren, zarówno tych jeszcze wykorzystywanych mechanicznych, jak i sukcesywnie montowanych, nowoczesnym syren elektronicznych. Chodzi bowiem o sprawdzenie ich sprawności pod znacznie większym obciążeniem.
Jednym z najczęściej pojawiających się zarzutów na temat systemu syren alarmowych jest ten mówiący o powszednieniu, czyli zbyt częstym nadawaniu sygnału, wskutek czego traci on swoje atuty alarmowania o jakimś niecodziennym zjawisku. Ogólnopolski test przeprowadzany jest raz do roku. Trudno w takim przypadku mówić o jakimkolwiek powszednieniu czegoś, co występuje raz na 365 dni, nawet biorąc od uwagę fakt występowania innych treningów sprawności syren, które cyklicznie występują lokalnie, zazwyczaj na terenie poszczególnych województw. Przede wszystkim jednak argument powszednienia sygnału alarmowego jest całkowicie nietrafiony z uwagi na to, że każdorazowo test sprawności syren alarmowych polega na nadawaniu sygnału dźwiękowego informującego o ODWOŁANIU alarmu. Jest to trwający 3 minuty sygnał dźwiękowy ciągły.
Dochodzimy w tym miejscu do kolejnej argumentacji, jakoby wykorzystywanie syren alarmowych (nawet w uzasadnionym przypadku) i tak nie miało większego znaczenia z powodu nieznajomości przez większość społeczeństwa ich rodzajów. Pomijając w tym miejscu fakt rzeczywistego, niskiego poziomu wiedzy społeczeństwa o bezpieczeństwie zaznaczyć trzeba, że obecnie istnieją jedynie DWA sygnały alarmowe (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2013 w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości organów w tych sprawach). Są to sygnał akustyczny modulowany trwający 3 minuty i informujący o ogłoszeniu alarmu oraz sygnał akustyczny ciągły o którym wspomniano już powyżej. Wespół z ogłoszeniem alarmu uruchamiany zostaje cały system wczesnego ostrzegania – nadane zostaną także komunikaty w środkach masowego przekazu, w tym komunikaty SMS, których wdrożenie jest kwestią czasu (4 stycznia br. Rada Ministrów przyjęła projekt zmian w ustawie Prawo telekomunikacyjne, które dotyczą m.in. zmian w ustawie o zarządzaniu kryzysowym. Projektowane przepisy umożliwiają powiadamianie mieszkańców o zagrożeniach i sytuacjach kryzysowych, mogących wystąpić w ich okolicy). Nowoczesne, elektroniczne syreny alarmowe, które sukcesywnie zastępują wysłużone syreny mechaniczne, dodatkowo wyposażone są także w możliwość nadania komunikatu głosowego np. informującego o przyczynie wszczęcia alarmu.
Źródło: Wydział Zarządzania Kryzysowego, UM Ruda Śląska
O tym jak postępować w przypadku ogłoszenia alarmu informują z na swoich stronach Wydziały lub Centra Zarządzania Kryzysowego urzędów wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Wiele informacji udostępnia także Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, które pełni rolę krajowego Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Kilkakrotnie w tekście zastosowano zamiennie sformułowania System Wczesnego Ostrzegania oraz system syren alarmowych. Opisywane tutaj systemy syren alarmowych są częścią Systemu Wczesnego Ostrzegania, które mogą być wykorzystywane do ostrzegania i alarmowania ludności, właśnie w ramach SWO. Innymi sposobami poinformowania ludności o zdarzeniu mogącym wpływać na ich bezpieczeństwo są komunikaty i ostrzeżenia nadawane przez regionalne i lokalne stacje radiowe i telewizyjne, systemy telekomunikacyjne, jak wspomniany już, a będący w przygotowaniu system SMS czy aplikacje mobilne typu RSO lub radiowe komunikaty RDS, a także komunikaty przekazywane za pośrednictwem urządzeń nagłaśniających w zakładach pracy czy zamontowane na pojazdach. Pamiętać należy jednak przede wszystkim o adekwatności wykorzystywanego kanału do rodzaju i skali zagrożenia. Nie każde zagrożenie występujące na terenie gminy, powiatu czy województwa musi i będzie uruchamiało jednocześnie wszystkie możliwe kanały informowania. W przypadku systemu syren alarmowych będą to więc zdarzenia o najcięższym charakterze.
