Gotowana żaba

Powszechnie znana jest legenda o żabie, która wrzucona do wrzątku od razu z niego wyskakuje i uchodzi z życiem. Natomiast powoli podgrzewana w wodzie nie zauważa problemu, rozkoszuje się rosnącą temperaturą i w końcu ginie ugotowana. Ta obrazowa przypowieść jest nieprawdziwa, ale dobrze ilustruje to, co w obliczu narastającego zagrożenia robią ludzie i organizacje.

Większość z nas pragnie wierzyć w stabilność sytuacji i istniejącego porządku. Wszelkie odstępstwa od status quo i ekscesy traktujemy jako wyjątki od reguły i raczej ignorujemy, niż tępimy w zarodku. Co ciekawe, jeśli takie wydarzenia zaczynają się powtarzać, zaczynamy je włączać do powszechnie akceptowanej normalności. I to jest moment, w którym istniejący porządek zaczyna się kruszyć i rozpadać.

Oczywiście nie każdy, kto podważa istniejącą rzeczywistość, jest w stanie doprowadzić do takiej destrukcji. Jednak wiele przykładów świadczy o tym, że „gotowanie żaby” przez wystarczająco zdeterminowanego kucharza często prowadzi do całkowitej zmiany krajobrazu politycznego, społecznego i gospodarczego. Do gwałtownych zmian i spektakularnych katastrof. Oto kilka z takich przykładów (UWAGA: poniższe przykłady zostały tak dobrane, żeby pokazywały uniwersalność zjawiska „gotowania żaby” i jego niezależność od dziedziny ludzkiej działalności, ideologii i moralności):

Adolf Hitler i Europa

• 1933: Dojście Adolfa Hitlera do władzy. (Europa: „To wewnętrzna sprawa Niemiec.”)
• 1935: Przyłączenie Saary. (Europa: „To wola społeczeństwa wyrażona w referendum.”)
• 1938: Anszlus Austrii. (Europa: „Mówią tym samym językiem.”)
• 1938: Podporządkowanie Czechosłowacji. (Europa: „Zawrzyjmy układ w Monachium, żeby zapobiec wojnie.”)
• 1939: Aneksja Kłajpedy. (Europa: „Litwa? Jaka Litwa?”)
• 1939: II wojna światowa. (Europa w ruinie.)

Władimir Putin i Europa

• 1999: Dojście Władimira Putina do władzy. (Europa: „Po zimnej wojnie ani śladu. Może zaprosić Rosję do Unii?”)
• 2004: Rosyjskie poparcie dla Wiktora Janukowycza. (Europa: „To wewnętrzne sprawy Ukrainy.”)
• 2005: Umowa z Niemcami w sprawie budowy Gazociągu Północnego na Morzu Bałtyckim. (Europa: „Tani gaz, dobry gaz. Gospodarka, głupcze!”)
• 2010: Wiktor Janukowycz prezydentem Ukrainy. (Europa: „To wola społeczeństwa wyrażona w demokratycznych wyborach.”)
• 2014: 22. Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Soczi. (Europa: „Cóż za rozmach, co za organizacja!”)
• 2014: Przyłączenie Krymu do Rosji. (Europa: „Nieładnie, ale to wola społeczeństwa wyrażona w referendum.”)
• 2015: Porozumienie mińskie w sprawie przerwania działań zbrojnych na Ukrainie. (Europa: „Mogliby już przestać strzelać.”)
• 2015: Rosyjska interwencja w Syrii. (Europa zalana falą uchodźców.)

Jarosław Kaczyński i Platforma Obywatelska (PO)

• 2014-11-11: Jarosław Kaczyński informuje, że Andrzej Duda będzie kandydatem PiS w wyborach prezydenckich. (PO: „Duda? A kto to?”)
• 2015-02-11: B.Komorowski 63%, A.Duda 15% (CBOS). (PO: „Bronisław Komorowski nie ma z kim przegrać.”)
• 2015-03-11: B.Komorowski 52%, A.Duda 19% (CBOS). (PO: „Tendencja jest niekorzystna, ale przewaga Bronisława Komorowskiego zbyt duża, żeby przegrał.”)
• 2015-04-22: B.Komorowski 43%, A.Duda 26% (CBOS). (PO: „To już ostatnia prosta, dociągniemy.”)
• 2015-05-10: B.Komorowski 33,77%, A.Duda 34,76% (I tura wyborów). (PO: „Zimny prysznic dla społeczeństwa, które przecież nas popiera.”)
• 2015-05-24: B.Komorowski 48,45%, A.Duda 51,55% (II tura wyborów). (PO: „W wyborach parlamentarnych społeczeństwo się zreflektuje.”)
• 2015-10-25: PiS 235, PO 138 (mandaty w Sejmie). (PO w ruinie.)

Steve Jobs i Nokia

• 2007: Steve Jobs prezentuje iPhone’a. (Nokia: „To nasz rynek! W 1996 roku rozpoczęliśmy produkcję urządzenia Nokia 9600 Communicator, które było pierwszym smartfonem z wbudowanym dostępem do internetu i oprogramowaniem zarządzającym informacjami osobistymi.”)
• 2008: Steve Jobs chce zdobyć 1% rynku, czyli sprzedać 10 milionów iPhone’ów. (Nokia: „A my sprzedamy w tym roku 60 milionów smarfonów i ponad 400 milionów zwykłych komórek.”)
• 2011: Premiera iPhone’a 4S. Pierwszego dnia Apple sprzedaje ponad 1 milion egzemplarzy. (Nokia: „To dziwne, że Apple ma wyższe zyski przy mniejszej produkcji. Rynek to skoryguje.”)
• 2013: Premiera iPhone’a 5S. Apple po raz pierwszy sprzedaje ponad 50 milionów iPhone’ów w ciągu kwartału. (Nokia na skraju bankructwa zostaje kupiona przez Microsoft.)

Piotr Wojciechowski i Bumar/PHO/PGZ

• 1997: Piotr Wojciechowski zakłada WB Electronics Sp. z o.o. (Bumar: „A co się stało z Układem Warszawskim?”)
• 2001: WB Electronics rozpoczyna wdrożenie ZZKO TOPAZ i opracowuje system FONET. (Bumar: „Nasza pozycja rynkowa jest niepodważalna.”)
• 2009: WB Electronics sprzedaje licencję na FONET amerykańskiemu koncernowi Harris Communications. (Bumar: „Najważniejsza jest konsolidacja i restrukturyzacja.”)
• 2011: WB Electronics wchodzi w posiadanie większościowego pakietu akcji RADMOR SA – państwowego monopolisty w dziedzinie produkcji radiostacji wojskowych. (Bumar: „Konsekwentnie realizujemy swoją strategię.”)
• 2013: Media spekulują, czy WB Electronics przejmie Hutę Stalowa Wola. (Bumaru nie ma. Pojawia się Polski Holding Obronny.)
• 2015: WB Electronics odkupuje od PHO pozostałe akcje RADMOR SA, ostatecznie wydłubując z konsolidowanego ciasta zbrojeniowego cenny telekomunikacyjny rodzynek. (PHO oddaje zakłady produkcyjne Polskiej Grupie Zbrojeniowej, w której dokonują się gwałtowne zmiany kadrowe.)

Jak się nie dać ugotować?

Teoria Wybitego Okna jest źródłem najlepszej metody zażegnania niebezpieczeństwa wynikającego z powoli narastającego zagrożenia. Mówi ona, że utrzymanie otoczenia w pożądanym stanie wymaga ciągłej troski i niezwłocznego usuwania usterek i odstępstw od normalności. Gdy w stosunkach międzynarodowych ktoś zaczyna dokazywać, należy położyć tamę tym wybrykom, póki ich skala jest niewielka. Gdy w biznesie pojawia się konkurent, należy go zatrzymać wtedy, gdy jego jedyną siłą jest determinacja – zanim zdobędzie zasoby niezbędne do kolejnych podbojów.

Siłę przeciwnika należy zdusić w zarodku, bo gdy z tego zarodka wyrośnie olbrzym, będzie już za późno.